بی یا

داستان ها، و یادداشت های محمد حسینی

یکشنبه، مهر ۰۳، ۱۳۸۴

ريخت شناسي قصه هاي قرآني

قرآن قصه را پي گرفتن مي داند. كلام بايد كه از ماجرايي خبر دهد تا پي گرفته شود و پي گرفتن ويژگي هايي را ناگزير مي سازد كه سازنده قصه است
«ريخت شناسي قصه هاي قرآني» تلاشي است براي باز نماياندن ويژگي هاي قصه گويي كتاب آسماني بيش از يك ميليارد انسان. شناسايي ريخت كهن الگويي قصه، معرفي قصه در عهد عتيق و عهد جديد، استخراج آيات مربوط به هر قصه در قرآن مجيد و فرم شناسي قصه هاي قرآن، از ويژگي هاي اين كتاب است
در اين كتاب دوازده قصه قرآني از منظر فرم و مضمون بررسي مي گردند، بررسي اي كه مي تواند خوانشي محسوب گردد كه ساختار را نيز در خدمت تأويل متن مي شناسد و بر آن است كه متن را با ياري گرفتن از فرم بازخواني كند
به منظور شناخت بهتر خصوصيات قصه و گسترش دامنه اين شناخت كتاب در سه فصل تنظيم و تدوين شده است. نخستين فصل كتاب با عنوان «ريخت شناسي كهن الگويي قصه»، به جاي اين كه به بحث هاي تخصصي بپردازد، قصه اي انتخاب شده است تا براساس آن با تكيه بر آنچه كه صاحب نظران نگاشته اند، به بررسي عيني فرم يك قصه پرداخته شود
فصل دوم به روايت قصه از منظر ديگر كتب آسماني پرداخته است تا مخاطب با روايت قصه از منظر تورات و انجيل آشنا شود و در فصل پاياني نخست آيات مربوط به هر قصه از سوره هاي مختلف استخراج شده و بنابر چينش قرآني در امتداد هم قرار گرفته اند و پس از تنظيم ترتيب ارائه اطلاعات، از منظر ريخت شناسي بررسي شده اند. در بررسي قصه ها الگويي يكسان شناسايي نشده و به هر قصه به شكل يك اثر مستقل نگاه شده است، با اين حال مخاطب مي تواند ويژگي هاي عمومي شيوه قصه گويي قرآن را با توجه به آنچه آمده است خود دريابد؛ ويژگي هايي چون: حذف زمان هاي مرده و حذف حواشي، استفاده از گفت وگو به مثابه ابزاري براي فضاسازي و شخصيت پردازي، پايبند روايت خطي نبودن، تأكيد مداوم بر آموزشي بودن قصه اي كه روايت مي شود، نگاه حداقل گرايانه به حضور زن، حذف مقدمه و آغاز قصه از بزنگاه داستان، استفاده مداوم از عنصر تعليق و ... در پايان مبحث مربوط به هر قصه نيز يك فرم هندسي طراحي شده است به اين قصد كه با نگاه به آن كليت قصه و شيوه روايت آن به سهولت در ذهن تداعي گردد
و سرانجام متني پيوستي از مجموعه دو جلدي «داستان هاي قرآن» و «تاريخ انبياء در الميزان» انتخاب شده تا مروري باشد بر آنچه در تفاسير در باب فرم قصه هاي قرآن آمده است